Машҳур режиссёр Леонид Гайдайнинг «Бриллиант қўл» фильмида кўриниб, бу бир дақиқа ҳам вақтни олмагани ва фильм титрига тушмаган актёрнинг фамилиясини ҳамма ҳам билавермайди. Шунга қарамай, у томошабинларга алп қомати ҳамда «Отахон, гугурт топилмайдими?» деб сўрагани билан томошабинлар ёдида қолган. Хўш, бу ролни ўйнаган актёр ким эди?

«Бриллиант қўл»да барзанги ва серсоқол қаҳрамонни ўйнаган эркак ҳеч қандай актёр эмас, балки оддий журналист Леонид Плешаков эди.

Филология факультетини тамомлаган Леонид Плешаков совет журналистикасида оммалашмаган интервью йўналиши билан шуғулланмоқчи бўлди. Ва айтиш жоизки, бу борада у биринчи эмас ва интервьюни мина ўрнатилган далада юришга тенглаштирарди.

Плешаковга суҳбатдошнинг эътиборини ўзига тортиш ва шу орқали қизиқарли жавобларни суғуриб олишда ташқи кўриниши ёрдам берарди. Бўйи 1 метр 90 сантиметр эди унинг. Елкадор барваста. Соқоли ўзига ярашарди. Бу ҳақда Плешаковнинг ўзи шундай деган эди:

– Интервью оладиган одамим билан учрашганда менинг улкан жуссам эътиборини тортганини сезиб қоламан. Ва шундай хулосага келганман: биз, барчамиз гавдаси тенгдошлариникидан сал каттароқ ва кучлироқ бола бошқаларга ҳукм ўтказган замон одамларимиз. Унга бўйсунишар, ундан қўрқишар ва уни ҳурмат қилишарди. Ўз ошналарининг жағига мушт тушириб, куч билан обрў қозонишга интилгани учун эмас. Йўқ. Аммо бу ишни қилиши мумкинлиги ва қўл урмагани ўзгаларнинг унга ва кучига нисбатан ҳурматини сақлаб турарди.

Менинг кузатувларимга ишонмаслик мумкиндир, бироқ айтишим керакки, нуфузли ва ҳурматли инсонлар билан учрашув чоғида саволларимга жавоб беришар экан, ўсмирлик даврининг бу акс-садосини сезаман. Мен мақтанаётганим йўқ, чунки бу борада хизматим сингмаган. Муваффақиятли интервью учун психологик ҳолат жуда муҳим. Қайсидир жиҳати билан врач қабулига ўхшаб кетади. Бемор у билан ёлғиз бўлса, кўрик учун бемалол ечинади, қорнини пайпаслаб, ўзининг муаммосини айтиши мумкин. Аммо хонада бегоналар, ҳатто ҳамшира бўлганида ҳам бу уни безовта қилади.

Плешаков иқтидорли журналист эди. Унинг материалларида қанчалик оғир муаммо кўтарилмасин, албатта, шахсий фикри ҳам билдириларди. Шунинг учун «Комсомолка», «Смена», «Огонёк» Плешаков мақолаларини чиқаришни улкан бурч ҳисобларди. Яхшигина сўз бойлигига эга бўлган бу журналист ҳамкасбларига нисбатан кўпроқ фикр билдира оларди. Айнан шунинг учун ҳам вазирлар, директорлар, актёрлар, олис-олисдаги оддий одамлар унга «очиларди». Ҳамкасблар Плешаковни «юрувчи» энциклопедия дейишарди.

У кичик ролларда суратга тушар экан, ўз қаҳрамонларини ёрқин инсонларга айлантирар, кўплаб луқмалари эса афоризмга айланиб кетарди.

«Бриллиант қўл» фильмидан роль қандай насиб этганини Плешаков шундай эслайди:

«Комсомольская правда» газетаси йўлагида мен Игорь Кио ва Юрий Никулин билан тўқнаш келиб қолдим. Улар таҳририятга қандайдир иш билан келишган экан. Игорь билан таниш эдим, у ҳақида ёзгандим ҳам. Никулинни эса фақат кинода кўргандим. Танишдик, қаҳва ичиш учун буфетга чиқдик.

Стол атрофида эса Никулин кутилмаганда мендан сўраб қолди:

– Сизнинг кўкрагингизда тук борми?

– Бор, – деб жавоб бердим.

– Кўрсатинг...

Мен кўйлагимнинг тугмаларини ечиб кўрсатдим ва ҳар эҳтимолга қарши бирорта фокус кўрсатишса керак, деб тайёр турдим.

– Бемалол етади, – деди Никулин.

– Қайси ишга етади? – тушунмадим мен.

 – Леонид Гайдай навбатдаги кинокомедияни сурат олишга тайёрланяпти. Унда менинг қаҳрамоним тасодифан контрабанда хазинасига боғланиб қолади. Натижада турли саргузаштларга дуч келади. Контрабанда аъзолари уни йўқ қилмоқчи бўладилар. Бир лавҳада қаҳрамоним кўксида бош чаноғи ҳайкалчаси осилган баҳайбат одамга дуч келади. Бу ўткинчи унга оддий савол беради, аммо бош чаноғини кўрган қаҳрамоним қўрққанидан гапиролмай қолади. Ўзингиз тушунасиз, бош чаноғи жундор кўкракда зўр кўринади. Хўш, суратга тушишга розимисиз?

– Яхши, сизни қўрқитаман, фақат бир шарт билан: менга интервью берасиз.

– Келишдик.

Мен бу суҳбатни ҳазилга йўйдим, аммо маълум вақтдан сўнг Гайдай гуруҳидан қўнғироқ қилиб, «Мосфильм»га боришимни, роль учун либосни кийиб кўришим кераклигини айтишди. Кўп ўтмай эса, суратга олиш майдонига чақиришди».

Лавҳани ерости ҳожатхонасида олишди. Плешаковнинг исм-фамилияси фильм титрида ёзилмади, бироқ экранда йигирма сонияли чиқиши уни юз фоиз танитиб юборди. Қизиқ, қисқа лавҳа тўрт соат мобайнида суратга олинган.

Шундан сўнг Плешаков яна 11 та фильмда роль ижро этди. Режиссёрлар уни иккинчи даражали ролларга жон деб таклиф қилишарди. Плешаков суратга олиш майдонида қизиқарли одамлар билан учрашгани боис ҳам рози бўлар, улардан интервью олиши мумкин эди. «Мосфильм» картотекасида агар серсоқол қаҳрамон керак бўлса, бу Леонид Петрович эканлигини яхши билишарди.

Журналист ва актёр Леонид Плешаков 2004 йил 26 апрелда 72 ёшида вафот этган.

Акбар Фатҳуллаев.