Иккинчи жаҳон уруши инсоният тарихидаги энг қонли можаро бўлиб, 1939-1945 йилларда тахминан 50-85 миллион одамнинг ҳаётига зомин бўлган. Иккинчи жаҳон урушининг бугунги ҳаётимизга таъсир қилган 9 та йўлини кўриб чиқамиз.

Бизга «Геноцид» сўзини берди

Бунга ишониш қийин, аммо «геноцид» атамаси 1944 йилгача мавжуд бўлмаган. Рафаел Лемкин исмли полшалик-немис адвокати ушбу атамани ўша йили юнонча ирқий насаб ёки қабила (гено-ирқ мансаб, сиде-ўлдириш) сўзини лотинча сўз билан бирлаштириб ўйлаб топган. 1945 йилда бу сўз Нюрнбергдаги суд жараёнларида тавсифловчи атама сифатида ишлатилган, аммо фақат 1948 йили геноцид халқаро миқёсда ушбу жиноят учун ишлатилган сўзга айланган.

Лемкин шундай деб ёзган эди: «Умуман айтганда, геноцид миллатнинг зудлик билан йўқ қилинишини англатмайди, бундан ташқари, барча миллат вакилларини оммавий равишда ўлдириш билан амалга оширилган ҳолатлар бундан мустасно».

Тиббий ахлоқни ўзгартирди

Нюрнбергдаги суд жараёнларидан сўнг, Учинчи Рейх томонидан содир этилган тиббий ваҳшийликлар фош бўлди ва бутун дунё тиббиёт ҳамжамиятини Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг Хелсинки декларациясини қабул қилди. Декларация «инсон тажрибаси ва хабардор розилиги учун ахлоқий меъёрлар асоси» деб номланган.

Мелбурн университети ходими Жеймс Бредли таъкидлаганидек, ишлар дарҳол яхшиланмади, аммо фашистлар томонидан амалга оширилган инсониятнинг даҳшатли тажрибалари ҳақида билиш олимларни инсон эксперименти ахлоқи тўғрисида кўпроқ ўйлашга мажбур қилди.

БМТ ва ЖССТнинг яратилишига олиб келди

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Иккинчи жаҳон урушининг даҳшатли оқибатлари ва яна бир можаронинг олдини олиш учун 1945 йилда ташкил этилган. Бошиданоқ мунозарали ташкилот бўлган БМТ, шунга қарамай қуролсизланишни рағбатлантирди, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилди, қашшоқликка қарши курашди ва бутун дунёда тинчликни тарғиб қилиш учун ҳаракат қилди. Унинг барқарорликка интилиши ва глобал гуманитар саъй-ҳаракатлар Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотига ҳам сабаб бўлди. ЖССТ БМТнинг биринчи йиғилишидан келиб чиққан ҳолда безгак, сил касаллиги ва жинсий йўл билан юқадиган касалликларга қарши курашни дастлабки устувор вазифаси сифатида белгилаб берган декларацияси туфайли ташкил топган.

Британиялик тарихчи Пол Кеннедининг сўзларига кўра, «БМТ бизнинг авлодимизга катта фойда келтирди ва болаларимиз ва набираларимиз авлодларига ҳам фойда келтиради».

Бизга дунёдаги биринчи ҳақиқий компьютерни тақдим этди

Агар сиз буни компьютерда, смартфонда ёки планшетда ўқиётган бўлсангиз, демак уни Колоссус авлодида ўқийсиз. Колоссус Иккинчи жаҳон уруши пайтида инглиз код бузувчилар томонидан ишлаб чиқилган биринчи дастурлаштириладиган, электрон, рақамли компьютер эди. Бу иттифоқчиларга немислардан жуда катта ҳарбий разведка маълумотларини йиғиб олишга имкон берди ва уларнинг урушдаги ғалабасига ҳисса қўшди.

Радар

Радар технологияси ва унинг сув ости йўналишидаги СОНАР, Иккинчи жаҳон урушида олиб борилган кенг кўламли тадқиқотлар ва ишланмалардан фойда кўрди.

Радар технологияси туфайли XXI аср одамлари микротўлқинли печларнинг қулайлигидан баҳраманд бўлмоқдалар.

«Ўқувчилар миллати»ни яратди

Америкалик ноширлар Иккинчи жаҳон уруши ўрталарида чет элдаги аскарларга «ўзларининг энг қимматли унвонларининг 122 951 031 нусхасини» бериш орқали «китобхонлар халқини» яратган. Нашриётлар қуролли кучлар билан битим туздилар ва бутун дунё бўйлаб бирликларга жўнатиш учун арзон қоғозли газеталарни яратдилар. Бу беихтиёр «ўқиш лаззатланишини демократлаштирган». Ўша пайтда китоблар ҳашаматли буюм эди, уларнинг нархи ўртача икки доллардан ёки ундан кўпроқ эди.

Синтетик каучук

Жануби-Шарқий Осиёдаги каучук плантацияларини эгаллаб олган Япония Иккинчи жаҳон уруши пайтида дунёдаги табиий каучук таъминотини бошқарган. Натижада, иттифоқчилар жиплар ва оёқларни ерга теккизиш учун зарур бўлган газиллион шиналари ва этиклари учун юқори сифатли сунъий каучук ишлаб чиқаришга мажбур бўлишди.

Супер елим (клей)

Супер елимнинг кимёвий номи, сияноакрилат, сўзлашув номи билан деярли қизиқ эмас. Ушбу ўта кучли ёпиштирувчи модда 1942 йили олимлар томонидан Иккинчи жаҳон урушида фойдаланиш учун яратилган эди.

Ёпишқоқ тасма (скотч)

Иккинчи жаҳон уруши пайтида сув ўтказмайдиган муҳр лентаси сифатида ёпишқоқ лентани ихтиро қилди. Хусусан, ҳукумат компаниядан ўқ-дорилар қутисидаги намликни сақлайдиган матога асосланган лента яратишни сўради. Ушбу ёпишқоқ лента дастлаб сувни итариш хусусияти учун «ўрдак лентаси» деб номланган, аммо кейинчалик бу атама урушдан кейинги қурилиш жиннилиги пайтида ҳаво каналларида ишлатилганда «ёпишқоқ лента» га айланган.

Санжар Машриқий тайёрлади.