Кейинги ўн кун нари-берисида фарғоналик Дилшод Далиев (собиқ банк ходими, ўзининг айтишича, айни пайтда блогер) икки марта «Facebook» ижтимоий тармоғида судлар фаолияти ҳақида эҳтиросли чиқишлар қилди. Унинг чиқишларидан ишга тиклаш ва мжбурий бекор юрган кунлари учун ҳақ тўлашга оид даъвоси судлар томонидан рад этилгани англашади.

Айни масала бўйича Ўзбекистон Республикаси Олий суди матбуот хизматининг баёноти ҳолатга бир қадар аниқ киритди, албатта. Яъниким, учта инстанция суди ҳам даъво талаби асоссизлиги сабабли рад этиш ҳақида қарор чиқарган.

Айтилишича, «Халқ банки» Учкўприк филиалининг 2017 йил 1 августдаги 66-к-сонли буйруғи билан Дилшод Далиев ҳисобчи-назоратчиси лавозимига ишга қабул қилинган. Кейинчалик у бошқа лавозимларга, хусусан, (2018 йил 13 июлда) филиал бошқарувчиси ўринбосарлигига ўтказилган. Бироқ янги вазифада олти ой ишлаб улгурмай у (2019 йил 23 январь) банк филиали бошқарувчисининг буйруғи билан (ўз хоҳишига кўра эмас) Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодекси 100-моддаси 2-қисмининг 3-бандига асосан (меҳнат вазифаларини мунтазам равишда бузиб келинганлиги учун) ишдан бўшатилган (меҳнат шартномаси бекор қилинган). Шунингдек, буйруққа Д.Далиев билан меҳнат шартномасини бекор қилинишига касаба уюшмасининг (2019 йил 21 январь) розилиги ҳам асос тариқасида кўрсатилади.

 Суд қарорлари борасида ҳам баҳс этиш ҳам бизгамас. Қолаверса, низо бўйича чиқарилган суд актлари «ҳукм қатъий, шикоятга ўрин йўқ!» маъносини англатмайди. Суд қароридан норози тарафда яна шикоят қилиш имконияти бор. 

Фақат «Далиев иши»га оид ижтимоий тармоқдаги эҳтиросли (жазавали дегимиз келмади) чиқишлар ва Олий маҳкама баёнотидан (дарвоқе, баёнот ахборот характерида бўлиб, томонларнинг шикоят қилишига монелик қилмайди) келиб чиқиб, шахснинг қонуний ҳуқуқи ва маънавий ҳақдорлиги хусусида икки оғиз сўз айтамоққа эҳтиёж туғилди-да.

Дилшод Далиевнинг ишдан ҳайдалишига фуқаро Х.Овчиевани банк биносининг ўзида, ахлоқ меъёрларидан четга чиқиб, ҳақорат қилгани «охирги томчи» бўлган кўринади (у айни қилмиши учун суд томонидан маъмурий ҳуқуқбузарликка тортилиб, жарима жазоси қўлланган).  Мазкур суд қарори қонуний кучда экани Д. Далиев унга нисбатан шикоят қилмагани ёки шикоят қилса ҳам (суд қарори) ўзгаришсиз қолдирилган бўлиши мумкинлиги англашилади. Банк ходими бўлатуриб, шу муассасага юмуш билан келган аёл кишини (!) тикка ҳақорат (нима бўлган тақдирдаям!) қилганининг ўзи унинг маънавий қиёфасига етарлича чизги беради, аслида.

Иккинчидан, бу «Халқ банки» Учкўприк тумани бошқарувчисининг собиқ ўринбосари бўлмиш Далиевнинг биринчи безорлиги эмас экан. У фуқаро Овчиеванинг ҳақорат қилиб, маъмурий ҳуқуқбузарликка тортилишидан бор-йўғи тўрт ярим ой бурун ҳам банкка кредит масаласида келган эр-хотин Бекназаровларни тикка ҳақорат қилган, бу жараёнда иккинчи гуруҳ ногирони бўлган одамни сансираб, очиқдан-очиқдан «чўлоқ!» дейишгача боради. Бу можаро ҳам маъмурий судгача етади, бироқ масала жазо тайинлашгача бормайди – суд огоҳлантириш бериш билан чекланади.

Суднинг огоҳлантириши – маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этилмаганини билдирмайди, балки, айбдорсан, аммо бу ёғига кўзини очиброқ юр, деганидир.

Кўринадики, Д.Далиев бундан хулоса чиқармаган, аксинча, орадан кўп ўтмай яна «оғзи полвонлик» қилади, натижада кейинги суд мажлисида тегишли жазога тортилади. Суд томонидан жазога тортилишига фаолияти давомида йўл қўйган бошқа хато-камчиликлари учун қўлланган интизомий чоралар ҳам қўшилиб, у вазифасидан озод этилади.

Энди хулоса чиқаринг: кап-катта мансабдор шахс – банк филиали раҳбари ўринбосари бир эмас, икки марта банкка келган фуқарони, ҳатто ногирон инсонни, аёл кишини хақоратласа, бунинг устига иш фаолиятида камчиликларга йўл қўйса, кўрилган интизомий чоралар (тартибга чақириш, жарима, огоҳлантириш) наф бермаса, бундай инсон яна ўша даргоҳда ишлашга маънан ҳақдор ҳисобланадими?

Гап маънавий ҳақдорлик ҳақида кетганда яна битта инкор этиб бўлмас фактни келтиришга тўғри келади. Д.Далиев бундан беш йил муқаддам, банкнинг Фарғона шаҳар филиалида ишлаётган пайтда фирибгарлик билан жиноий жавобгарликка тортилади. Қачонки зарарлар қоплаганидан сўнг озодликка чиқиб, маълум вақтдан кейин судланганлигини олдириб ташланганидан сўнг (судланганлик олиб ташлангани шахс оқланганини англатмайди) яна тизимга ишга олинади. Унинг банк соҳасига қайтишига қонун монелик қилмагани аниқ. Бироқ масаланинг маънавий-ахлоқий жиҳатларидан келиб чиқилса, унинг тизимга қайтиши муассаса раҳбарияти томонидан унга берилган иккинчи имконият бўлгани тушунилади. Бундай имкониятдан фойланиб, ўзини муносиб мутахассис сифатида қайта кўрсатолмагани эса, унинг муаммоси.

Албатта, Д.Далиев ўзини ноқонуний ишдан бўшатилган ҳисоблаб, ваколатли органлар орқали судга мурожаат қилишида ғайритабиийлик йўқ. Бу унинг ҳуқуқидир. Шунингдек, суд қарорларидан норозилигини ҳам тушуниш мумкин. Одатда судда ютқазган томон шикоят қилишини қўймайди. Бунгаям монелик йўқ, буям унинг ҳуқуқи. Аммо-лекин қонуний ҳуқуқларини пеш қилиб, даъво талабида юрган одам (талаб қилаётган даъвога нисбатан) маънан ҳаққи бор-йўқлиги хусусида бироз танасида ўйлаб кўриш керакдай. Қолаверса, тармоқ орқали эҳтиросларга берилиб, турфа «баёнот»лар билан суд тартибида кўриб чиқиладиган масалага ечим топиши даргумон. Бу билан фақат жамоатчиликнинг фикрини чалғитиб, сувни баттар лойқалатиш мумкин, холос. Бундан ҳеч кимга фойда йўқ, жумладан, даъвогарга ҳам.