EastFruit ma’lumotlariga ko‘ra, ekzotik mevalarning savdosi juda tez o‘sib bormoqda. Bunga nima sabab ekanligini aniqlash uchun EastFruit tahlilchilari eng g‘alati ekzotik mevalarning eng yaxshi 10 talik ro‘yxatini tuzdilar. Ularning ba’zilari noto‘g‘ri iste’mol qilinsa ham xavfli bo‘lishi mumkin, ammo ular butun dunyoda mashhur bo‘lib bormoqda. Biroq, avval «ekzotik meva», nima ekanligini aniqlaylik?

Odatda, odamlar mevalarni «ekzotik» deb atashadi, qachonki o‘sha meva notanish bo‘lsa. Biroq, ekzotika mintaqa va madaniyatga qarab farq qiladi. Ya’ni bir mamlakatda ekzotik deb hisoblangan meva boshqa mamlakatda keng tarqalgan kundalik oziq-ovqat bo‘lishi mumkin. Iqlim o‘zgarishi va jahon savdosining rivojlanishi bilan bu tushunchalar ham o‘zgarib bormoqda. Misol uchun, banan hali ham Markaziy Osiyo mamlakatlarida ekzotik meva hisoblanadi, lekin ular allaqachon eng ko‘p iste’mol qilinadigan mevalardan biriga aylangan.

Ekzotik mevalarga bo‘lgan talab qanday kelib chiqadi?

Bizning fikrimizcha, deydi EastFruit tahlilchilari bu qiziquvchanlik, sog‘liq uchun potensial foydalar, yangi his – tuyg‘ularni his qilishga qiziqish va ba’zi hollarda narxlarda tafovutning mavjudligi. Ba’zida sizning hududingizda yetishtirilmagan mevalar mahalliy ishlab chiqarilgan mevalarga qaraganda ancha arzon bo‘lishi mumkin, yil davomida mavjud – banan shunday mevalar sirasiga kiradi.

Ushbu maqola orqali siz g‘alati ko‘rinishi va hatto g‘alati ta’mga ega mashhurlikka erishayotgan mevalar bilan tanishasiz.

Durian o‘sadigan Osiyo mamlakatlarida bu meva qisqacha shunday ta’riflanadi: «tashqarida do‘zax, ichkarida jannat». Bizningcha bu ta’rif mevaning tashqi ko‘rinishidan kelib chiqib berilgan. Xitoyliklar uni juda yaxshi ko‘rishadi — ular har yili durian importiga milliardlab dollar sarflashadi. Meva vatani Janubi-Sharqiy Osiyo bo‘lib, tikanli ko‘rinishi bilan mashhur. Uning ichi sariq, danaklari katta-katta, ko‘pincha Janubi-Sharqiy Osiyo oshxonasida ishlatiladi.

Durian

Rambutan tikanli qizil ko‘rinishi va ichidagi shirin, suvli oq rangi tufayli g‘alati hisoblanadi. «Rambutan» nomi malay-Indoneziya so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, «rambut» yoki «soch» degan ma’noni anglatadi, bu meva terisida ko‘plab tukli o‘simtalarni ko‘rsatadi. Rambutan ichidagi go‘sht oq rangga ega va iste’mol qilinadi. Bu juda xushbo‘y va mazali, ko‘pchilik uning ta’mini shirin va nordon uzum bilan taqqoslaydi. Rambutan mevalarida C, B1 va b2 vitaminlari, kalsiy, fosfor, magniy va temir mavjud.

Rambutan

Xala daraxtining mevasi, shuningdek, vintli qarag‘ay mevasi sifatida ham tanilgan. Bu meva tikanli ko‘rinishi va shirin, suvli ichki qismi tufayli g‘alati hisoblanadi. U an’anaviy Gavayi tibbiyotida ham qo‘llaniladi. Orolliklar xom xala mevalarini chaynashadi, ularni maydalangan kokos yong‘og‘i bilan qaynatishadi yoki xamirga ishlatish uchun maydalashadi. Bir degustator yangi xala mevasi sharbatining ta’mini «shakarqamish va mango aralashmasi» bilan taqqosladi. Faqat urg‘ochi daraxtlar meva beradi, erkak daraxtlar esa o‘zlarining foydali moddalarini ishlab chiqaradilar…

Xala

Shoxli qovun, shuningdek, Kivano nomi bilan ham tanilgan bodring va qovunning yaqin qarindoshi hisoblangan bu meva, shuningdek, to‘q sariq rangli yuzasi va urug‘li yashil jelega o‘xshash ichki qismi tufayli g‘alati hisoblanadi. Shoxli qovun shirin va nordon ta’mga ega. Vitaminlar va minerallar kabi muhim oziq moddalarga boy bo‘lib, sog‘liqqa ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.

Kivano

Mangostin shirin, suvli va xushbo‘y ta’mi tufayli ko‘pincha «meva malikasi», deb ataladi. Bu meva tashqi tomondan qattiq binafsha rang va ichi shirin, sho‘r oq bo‘lgani uchun g‘alati hisoblanadi. Meva yumaloq shaklda, tashqi qobig‘i qattiq. Mangostin saraton va boshqa kasalliklardan himoya qilishga yordam beradigan antioksidantlarga boy. Meva, shuningdek, S vitamini, kaliyning yaxshi manbai bo‘lib, asrlar davomida an’anaviy tibbiyotda diareya, teri infeksiyalari va yaralarni o‘z ichiga olgan turli kasalliklarni davolash uchun ishlatilgan.

Mangostin

Aki mevasi Yamaykaning milliy mevasi va Yamayka oshxonasining mashhur tarkibiy qismidir. Bu meva yorqin qizil ko‘rinishi va qora urug‘li, oq ichki qismi tufayli g‘alati hisoblanadi. Meva nok shaklida bo‘lib, tarkibida gipoglitsin A deb ataladigan zaharli birikma mavjud, u to‘liq pishguncha iste’mol qilinsa, qusish, tutilish va hatto o‘limga olib kelishi mumkin. Meva pishganida ochilib, yumshoq, qaymoqli sariq go‘sht bilan o‘ralgan uchta katta qora urug‘ni ochib beradi, ular ko‘pincha aki va tuzlangan baliq kabi mazali taomlarda ishlatiladi.

Aki

Akebiya Shimoliy Yaponiyada tug‘ilgan sirli va chiroyli meva. U faqat so‘nggi o‘n yilliklarda do‘konlarda yetishtirilib, sotila boshlandi. Oq qalpoqli son-sanoqsiz yaltiroq qora urug‘lar bilan to‘ldirilgan ichidagi shaffof oq go‘sht meva sifatida iste’mol qilinadi. Ko‘pchilik ushbu mevani pishirish va iste’mol qilish mumkinligini bilmaydi meva sifatida emas, balki sabzavot sifatida!

Akebiya

Pitaya – ajdaho mevasi sifatida ham tanilgan, yorqin pushti ko‘rinishi va qora urug‘lar bilan to‘ldirilgan oq yoki pushti ichki qismi tufayli g‘alati hisoblanadi. U ko‘pincha smetana va salatlarda ishlatiladi. Ba’zan pitaya «qulupnay nok» deb ataladi. «Pitahaya» va «pitaya» nomlari Meksikadan, «pitaya roja» esa Markaziy Amerika va Shimoliy Janubiy Amerikadan keladi. Ajdaho mevasi 15 dan 20 futgacha o‘sishi va yigirma yilgacha yashashi mumkin bo‘lgan toqqa chiqadigan kaktusda o‘sadi.

Pitaya

Jekfrutning banan, ananas va mangoning kombinatsiyasiga o‘xshash tashqi va sariq yoki to‘q sariq rangli ichki qismlari bor. Go‘shtli tuzilishi tufayli ko‘pincha vegetarian taomlarida go‘sht o‘rnini bosuvchi sifatida ishlatiladi. Bu anjir, tut va nonning qarindoshi. Jekfrut Bangladeshning milliy mevasi. Jekfrut daraxtlarda o‘sadigan eng katta meva bo‘lib, uzunligi 35 dyuym va 60 funtga etadi! Bu «ko‘p meva», ya’ni u bitta mevaga birlashtirilgan bir nechta gullardan iborat.

Jekfrut

Salak ilon mevasi sifatida ham tanilgan. Bu meva tashqi tomoni qattiq jigarrang, ichi shirin, sho‘r oq, ta’mi limon sharbati bilan aralashtirilgan ananasga o‘xshashligi sababli g‘alati hisoblanadi. Salak palma daraxtida o‘sadigan va ilon terisiga o‘xshash po‘stloqli terisi bilan mashhur. Meva nok shaklida bo‘lib, palma daraxti tagida to‘da bo‘lib o‘sadi va uning tuzilishi olmaga o‘xshaydi. Salak antioksidantlarga juda boy va tarkibida C va A vitaminlari, kaliy, temir mavjud. Ushbu xususiyatlar tufayli salak ko‘pincha an’anaviy tibbiyotda diareya, isitma va yuqori qon bosimi kabi turli xil kasalliklarni davolash uchun ishlatiladi.

Salak

Sizga ushbu mevalardan qaysi biri tanish?