Keyingi vaqtda ruhiyat mutaxassislariga bo‘lgan talab va ehtiyojlar keskin oshib boryapti. Nima uchun shunday?

Psixologik nazariyalarga ko‘ra, insonlarni ehtiyojlar boshqaradi. Lekin ayni damda moddiy va ma’naviy bir to‘kin farovonlik davriga kelib qoldikki, ehtiyojlar va xohish-istaklarimiz o‘rtasidagi nazorat  yo‘qoldi. Natijada ruhiy  va jismoniy salomatlik borasida juda ko‘plab muammolar kelib chiqyapti.

Ming afsuski, o‘z-o‘zidan talab bo‘lgan vaqtda psixolog va psixolog niqobidagi manipulyator va motivatorlar maydonga chiqib keldi. Hali bizda ruhiyat mutaxassislari va ularning xizmatlari haqida to‘liq tasavvur va bilimlar shakllanmaganligi tufayli ma’lumotlar filtrlanmasdan qabul qilinyapti.

Ahvol shunchalikka boryaptiki, ko‘plab shaxslar o‘zlarining nafsiga  yoqadigan, lekin haqiqiy yechimlardan emas, balki manipulyativ maslahatlar va kurslarga moyil bo‘lib qolishmoqda. Ko‘pincha ijtimoiy tarmoqlarda xarizmatik obraz yaratib, odamlarning hissiyotiga ta’sir o‘tkazish orqali kurs sotib olishga undaydiganlar ham uchraydi. Bunday holatlar, misol uchun, emotsional holatda kurs sotib olib, hayotida hech narsa o‘zgarmagan insonlar yoki yaqinda juda katta pulga kurs taqdim qilib, Tailandga olib borib, psixotrop dori ichirib, eyforiya holatida intervyu olish kabi voqealar orqali ko‘rinadi.

Haqiqiy ruhiyat mutaxassisining vazifasi va manipulyatorlarning usullari nimalardan iborat?

Haqiqiy ruhiyat mutaxassisi:

• insonning shaxsiy rivojlanishi va ichki resurslarini topishga yordam beradi;
• Mijozning ehtiyojlari, imkoniyatlari va shaxsiy tajribalariga asoslangan holda  individual yondashuvni amalga oshiradi;
• Maslahatlari ilmiy asosga va amaliyotdagi natijalarga tayanib berilganligiga e’tibor qaratadi.

Manipulyator:

• Hissiyotlarga asoslangan, umumiy va tayyor shablon maslahatlar berish orqali insonlarning ehtiyojlaridan foydalanadi.
• Moliyaviy manfaat va daromadga qaratilgan biznes modelini qurish orqali kurslar, treninglar va seminarlar sotishga urinadi.

Insonning ichki sezgisi va shaxsiy fikri o‘rniga bir necha ommaviy iboralar va ijtimoiy tarmoqlarda yaratilgan xarizmatik obraz orqali ishonch uyg‘otadi. Keling, ularning ayrim  manipulyasiya usullari bilan tanishib chiqamiz.

A. Barnum effekti.

Odamlar noaniq va umumiy tavsiflarni shaxsan o‘zlariga xos deb qabul qilishga moyil bo‘lishi. Bu effekt astrologiya, shaxsiyat testlar va fallovchilikda keng qo‘llaniladi.

Misol: “Hamma erkaklar o‘zgaradi, uni o‘zgartira olmaydigan ayollar bor” yoki “Hamma ayollar …”

Bu kabi iboralar odamlarda umumiylik hissini uyg‘otib, ularni o‘ziga xoslikdan uzoqlashtiradi. Maslahat berayotgan shaxs ularning shaxsiy tajribalarini inkor qilib, barchaga bitta modelni taqdim etadi.

Qo‘rqitish va ishontirish.

Misol: “Agar hoziroq shu ishni  qilmasangiz, hayotingiz yanada yomonlashadi”.

Mazkur usul orqali odamlarda qo‘rquv uyg‘otib, ularni biron bir kurs yoki treningga jalb qilishga urinadi. Kursga qatnashganlar ko‘pincha emotsional holatda qaror qabul qilib, keyingi hayotlarida aniq o‘zgarishlar ro‘y bermaydi.

Ijtimoiy tarmoqlarda xarizmatik obraz yaratish va Galo effekti (psixologik xizmat sotishda galo effekti mutaxassisning ishonarli imidjini yaratib, uning barcha xizmatlarini yuqori sifatda qabul qilishga olib keladi. Masalan, muvaffaqiyatli imidjga ega psixologning maslahatlari ham avtomatik ravishda samarali deb baholanadi.

Misol uchun: chiroyli kiyimlar, qimmatbaho mashinalar, to‘kin va farovon hayot ichidagi obraz. Holbuki psixolog ham oddiy kasb egasi, u boy va badavlat bo‘lishi shart emas.

Xullas, ogoh bo‘ling, soxta psixologlarga uchmang!

Guli To‘rayeva,
tibbiy psixolog, psixoterapevt