Ўзбекистон электрон оммавий ахборот воситалари миллий ассоциацияси (ЎзЕОАВМА) томонидан ташкил этилган «Давлат ташқи қарзи: қарз маблағларини сарфлаш йўналиши ва лойиҳаларнинг самарадорлиги» мавзусида брифинг бўлиб ўтди.

Кун тартибидаги асосий масала – Ўзбекистон Республикасининг ташқи давлат қарзини шакллантириш жараёни, унинг динамикаси ва тузилиши, лойиҳаларни танлаш ва молиялаштириш, қарз маблағлари ҳисобидан амалга оширилаётган лойиҳаларнинг самарадорлигини таъминлашдан иборат бўлди.

Ўзбекистон Республикасининг Молия вазири Тимур Ишметов таъкидлашича, давлат қарзи – бу ҳар қандай давлатнинг, давлат иқтисодий сиёсатининг ажралмас ва муҳим қисмидир.

«Дастлабки ҳисоб-китобларга кўра, 2021 йил 1 январ ҳолатига кўра давлат ташқи қарзининг ҳажми 21,1 млрд. долларни ёки ЯИМнинг 36,5 фоизини ташкил этди. Сўнгги йилларда ўсишга қарамай, халқаро стандартларга мувофиқ, мамлакатимизнинг давлат ташқи қарзи ўртача даражада сақланиб қолмоқда. Давлат томонидан олинган қарз маблағлари, асосан, иқтисодиётнинг асосий тармоқлари – энергетика, транспорт, муҳандислик ва коммуникация, кимё, таълим, қишлоқ хўжалиги ва соғлиқни сақлаш соҳаларини ривожлантиришга йўналтирилган. Хусусан, 2020-йил сўнгида электр энергияси саноатига 14,6 фоиз ёки 3,1 млрд. доллар, энергетика соҳасига – 12,4 фоиз ёки 2,6 млрд. доллар, транспорт ва транспорт инфратузилмасига – 11,5 фоиз ёки 2,4 млрд. доллар, уй-жой коммунал хўжалигига 9,4 фоиз ёки 2 млрд. доллар” – деб таъкидлади Ишметов.

Тадбир давомида асосий кредиторлар номи ҳам аниқланди. Қарз маблағларини етказиб берадиган халқаро ташкилотлар орасида – Осиё тараққиёт банки (5 млрд. АҚШ доллари), Жаҳон банки (3,7 млрд. АҚШ доллари), Япония халқаро ҳамкорлик агентлиги, Хитой Эксимбанк ва Хитой давлат тараққиёт банки ва бошқалар (ҳар бири 2 млрд. АҚШ доллари), Халқаро инвесторлар (1,7 млрд. АҚШ доллари), Ислом тараққиёт банки (0,9 млрд. АҚШ доллари), Япония халқаро ҳамкорлик банки ва бошқалар (0,4 млрд. АҚШ доллари) ўрин олган.

Молия вазирлиги томонидан ислоҳотларни амалга ошириш мақсадида буджетни қўллаб-қувватлаш учун маблағ ажратди. Буджет камомадини молиялаштириш ва қоплаш билан боғлиқ харажатлар моддалари, шунингдек Молия вазирлиги ҳузуридаги коронавирус инфексиясининг оқибатларига қарши курашиш учун инқирозга қарши фондни молиялаштириш учун жами – 3,7 млрд. АҚШ доллари ажратилди.

Брифингда давлат қарзи ҳисобидан молиялаштириладиган йирик инфратузилма лойиҳалари ҳам номланди.

Электр энергетикаси ва нефт-газ саноатига олинган кредитлар бўйича талаб катта. Тадбирда таъкидланишича, жорий йилнинг январ ойига қадар ушбу икки соҳани ривожлантиришга 3,1 ва 2,6 млрд. доллар ажратилган. Масалан, Навоий ИЕСда қуввати 650 МВт бўлган учинчи комбинацияланган цикл стансиясининг қурилиши (2020 йил – 650 млн. доллар), бу электр энергиясини ишлаб чиқаришни тахминан 6–7 фоизга оширади. «Талимаржон ИЕСнинг умумий қуввати 900 МВт бўлган қўшма циклли электр стансиялари билан кенгайтириш учун ОТБдан 1,320 млрд. АҚШ доллари миқдорида қарз маблағлари жалб қилинди. Улар тўлиқ ишга туширилганда Қашқадарё вилоятининг электр энергиясини тўлиқ (123%) ҳамда қолган 23 фоизни қўшни вилоятларга қўшимча тарқатиш билан таъминлайди. Умумий қуввати 900 МВт бўлган Тўрақўрғон ИЕСини қуриш учун Япония халқаро ҳамкорлик агентлиги томонидан ажратилган 1,95 млрд. АҚШ доллари миқдоридаги кредит маблағлари Фарғона, Андижон ва Наманган вилоятларининг қарийб 40 фоизини электр энергияси билан таъминлади, – деди Энергетика вазири ўринбосари Шерзод Хўжаев.

Сув таъминоти соҳасини олтита халқаро молия институтлари бирдан қўллаб-қувватладилар.

Мамлакатда, айниқса, мамлакатнинг чекка ҳудудларида сув таъминоти долзарб муаммо бўлиб қолмоқда. «Қашқадарё вилоятида 176,6 км узунликдаги қурилиш ва 110,2 км сув таъминоти тармоқларини реконструксия қилиш, шунингдек 4 та сув тақсимлаш иншоотларини реконструксия қилиш учун 51 млн. доллар маблағ ажратилди. Натижада марказлаштирилган ичимлик суви таъминоти билан таъминланган аҳоли сони 114 минг кишига кўпаяди», – деди «Ўзсувтаминот” АЖ Бошқаруви раиси Соҳиб Сайфназаров.

Транспорт ва транспорт инфратузилмасини ривожлантириш учун 2,4 млрд. доллар ажратилди. Транспорт вазирлиги томонидан амалга оширилган йирик лойиҳалардан бири Термиз-Сайроб йўлининг узунлиги 100 км боְълганлиги эди. «Қарзга олинган маблағларнинг умумий қиймати 134,02 млн. АҚШ долларини ташкил этди. Лойиҳани амалга ошириш учун ОТБ маблағлари жалб қилинди. Сақланган маблағ эвазига ушбу автомагистралга қўшимча йўлларни реконструкция қилиш ва қуриш амалга оширилди», – деди Транспорт вазири ўринбосари Жасур Чориев.

Брифингда бир қатор вазирлик идоралар қатори “Ўзкимёсаноат” АЖ Бошқарув раиси Ж.Мирзамахмудов сўзга чиқиб, кимё саноатини ривожлантириш учун давлатнинг ташқи қарзи ҳисобидан ажратилган маблағлардан самарали фойдаланиш бўйича амалга оширилган ишлар тўғрисида маълумот берди. Жумладан, “Ўзкимёсаноат” АЖ тизими корхоналарида ташқи қарз маблағларни жалб қилиш ҳисобига умумий қиймати 2,4 млрд. долларга тенг бўлган 7 та инвестицион лойиҳа амалга оширилганлиги таъкидлаб ўтилди.

Лойиҳаларни амалга оширилиши ҳисобига 5743 та янги иш ўрни яратилди, 636 млн. доллар маҳсулотлар ишлаб чиқарилди, 384,5 млн. доллар маҳсулотлар экспортга йўналтирилди ҳамда 104 млн. доллар солиқ тўловлари тўлаб берилди.

Суверен халқаро облигацияларни миллий валютада жойлаштиришдан олинган даромад 2 трлн. сўмни ташкил этди, БМТнинг Барқарор ривожланиш мақсадларига эришишга қаратилган лойиҳаларни молиялаштириш тўғрисида қарор қабул қилинди.

«Бу йил 25 та янги қуриш ва реконструксия қилиш режалаштирилган 429,7 млрд. сўмлик 21 та жорий мактаблар, 197,7 млрд. сўмни соғлиқни сақлашга, ушбу маблағлардан 3 та янги бино қуриш ва мавжуд 14 та тиббиёт муассасасини реконструксия қилиш учун сарфлаш режалаштирилган. Ажратилган 126 млрд. сўмдан 200 км дан ортиқ сув таъминоти тармоқлари ва иншоотлари қурилди. Йўл инфратузилмасини ривожлантириш, 300 км дан ортиқ йўлларни қуриш, реконструксия қилиш ва таъмирлаш учун – 1096,7 млрд. Шунингдек, оғир ижтимоий вазиятга тушиб қолган аёллар ва оилаларга, ногирон аёлларга моддий ёрдам кўрсатиш, оила, оналик ва болалик институтини қўллаб-қувватлаш, аёлларга тадбиркорликни ривожлантириш учун имтиёзли кредитлар бериш, ишсизлик нафақаларини тўлаш учун атиги 149,8 млрд.» – деди Давлат ички ва ташқи қарз департаменти директори Жасур Қаршибоев.

Тадбирда таъкидланишича, Ўзбекистон ташқи қарз маблағларини жалб қилишда консерватив ёндашув ва хатарларни бошқариш принсипларига амал қилади. Хусусан, ИФИ ва ИПФОлардан жалб қилинган қарз маблағлари ҳажми 19,3 млрд. долларни ташкил этди, узоқ муддатли (30 йилгача) ва имтиёзли фоиз ставкалари билан таъминланди. Молия вазири Т. Ишметов имзоланган кредит шартномаларининг ҳажми йил сайин камайиб боришини таъкидлади: агар 2019-йилда қарийб 9 млрд. АҚШ доллари жалб қилинган бўлса, демак 2020-йилда бу кўрсаткич 5,3 ни ташкил этган. Жорий йил учун белгиланган лимит 5 млрд. АҚШ долларини ташкил этади.