Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази 2024 йил май ойида жорий этилган ижтимоий истеъмол нормасига асосланган янги тариф сиёсати доирасида уй хўжаликларининг энергия истеъмолига таъсирини баҳолаш бўйича тадқиқот ўтказди.

Тадқиқотда республиканинг барча ҳудудларидан 3516 минг уй хўжаликлари иштирок этди. Шунингдек, 3,5 миллион табиий газ ва 8 миллион электр энергияси абонентларининг истеъмол маълумотлари таҳлил қилинди. Бу эса, энергия истеъмоли таркиби ва тарифлар ўзгаришига аҳолининг муносабатини тушуниш имконини беради.

Таҳлил натижалари шуни кўрсатадики, 2024 йилнинг май-декабрь ойларида электр энергияси истеъмоли 2023 йилнинг шу даврига нисбатан 10,6 фоизга камайиб, 1,3 млрд кВт/соат тежалган.

Илгари ойига 10 минг кВт/соатдан ортиқ электр энергияси истеъмол қилган уй хўжаликлари сони айниқса сезиларли даражада камайди. 2023 йилда бундай оилаларнинг сони 80 мингга яқин бўлган бўлса, 2024 йилда бу кўрсаткич 15 мингтага камайди.

Қизиғи шундака, аксарият аҳоли одатдаги меъёрлар доирасида энергия истеъмолидан фойдаланишни давом эттирди. Ойига 200 кВт/соатгача электр энергияси истемол қилган абонентлар улуши 2023 йилда 71 фоизни ва 2024 йилда 72 фоизни ташкил этиб, барқарорлигича қолди.

Табиий газ истеъмолида ҳам шундай тенденция кузатилди, 2024 йилда абонентларнинг 58 фоизи 500 куб метргача табиий газ ишлатган бўлса, 2023 йилда 54 фоизни ташкил этган. Шундай қилиб, тарифларнинг ошиши асосий истеъмол ҳажмининг кескин ўзгаришига олиб келмади.

Энг сезиларли пасайиш дастлабки истеъмоли нисбатан юқори бўлган ҳудудларда, масалан, Самарқанд, Тошкент, Андижон ва Наманган вилоятларида кузатилди. Юқори истеъмол даражаси (ойига 10 000 кВт/соатдан ортиқ) бўлган уй хўжаликлари сони сезиларли даражада камайди, бу эса, энергия ресурсларидан тежамкор фойдаланишга ўтишдан далолат беради.

Шу билан бир қаторда энергия таъминоти сифати ҳам яхшиланмоқда. Сўров натижаларига кўра, респондентларнинг деярли ярми электр энергияси билан таъминлаш, шунингдек, табиий ва суюлтирилган газ билан таъминлаш борасидаги ижобий ўзгаришларни қайд этди.

Уй хўжаликларининг 47 фоиз, хусусан, Сурхондарё (78 фоиз), Сирдарё (70 фоиз) ва Наманган (67 фоиз) вилоятларида электр энергияси таъминоти яхшилангани қайд этилди.

Респондентларнинг 39 фоизида табиий газ таъминоти яхшиланди, энг юқори кўрсаткичлар Хоразм ва Сурхондарё вилоятларида (ҳар бири 68 фоиз) ҳамда Жиззах вилоятида (60 фоиз) қайд этилди.

Аҳолининг 45 фоизини, хусусан, Сирдарё (73 фоиз), Сурхондарё (62 фоиз) ва Наманган (59 фоиз) вилоятларида суюлтирилган газ билан таъминлаш яхшиланди. Шундай қилиб, давом этаётган ислоҳотлар натижасида асосий энергия хизматларидан фойдаланиш яхшиланганлигини кўрсатади.

Ижобий ўзгаришллардан яна бири уй хўжаликларида маиший даражада энергия тежаш чораларини кенг жорий этиш бўлди. Респондентларнинг 90 фоиздан ортиғи энергия харажатларини камайтириш учун камида битта чора-тадбир амалга оширилганлигини маълум қилди.

Энг кенг тарқалган амалиёт LED-ёритиш мосламаларини ўрнатиш бўлиб, уй хўжаликларининг 87 фоизи светодиодли ёритишга ўтган бўлса, Қорақалпоғистон Респубилкаси, Хоразм, Навоий ва Тошкент вилоятлари каби айрим ҳудудларда бундай оилалар сони 90 фоиздан ошди.

Уй хўжаликларининг 44 фоизи, айниқса, Қашқадарё (84 фоиз), Бухоро (69 фоиз) ва Хоразм (54 фоиз) вилоятларида пластик дераза ва эшикларни ўрнатиш орқали энергия самарадорлигини яхшилаган.

31 фоиз уй хўжаликлари энергия тежамкор маиший техника сотиб олган, бундай қарорларнинг энг катта улуши Жиззах (60 фоиз), Навоий (59 фоиз) вилоятларида ва Қорақалпоғистон (54 фоиз) Республикасида кузатилди.

Бундан ташқари, қайта тикланадиган энергия манбаларидан фойдаланишга қизиқиш ортиб бормоқда.

Республикадаги 64 минг уй хўжаликларида умумий қуввати 223,4 МВт/соат бўлган қуёш панеллари ўрнатилган. Йиллик ишлаб чиқариш қарийб 313 млн кВт/соатни ташкил этади, бу орқали 104 млн куб метр табиий газ тежалди.

Қуёш панелларини ўрнатган уй-хўжаликларининг ярмидан кўпи эришилган натижалардан мамнун эканликларини, келгусида мазкур қурилмалар сонини кўпайтиришга қизиқиш билдиришган. Таҳлил шуни кўрсатадики, республикада 1,9 млн уй хўжаликларида қуёш панелларини ўрнатишга талаб мавжуд, бу эса 2,3 млрд доллардан ортиқ ички бозорни шакллантириш истиқболларини очади.

Шу билан бирга, хонадонларда самарадорлиги паст бўлган газ котеллари ва қўлбола печка орқали юқори энергия истеъмоли сақланиб қолмоқда, бу уй-жой инфратузилмасини модернизация қилиш ва замонавий технологияларга ўтишни рағбатлантириш зарурлигини кўрсатади.