Имтиҳонга тайёрланаётган талаба тунги уйқудан воз кечади. Муҳим лойиҳа устида ишлаётган ходимлар кунни тунга улашади. Мураккаб тизимга қарши исталган таъсир ўз жавоб реакциясига эга. Уйқунинг камлиги ёки умуман бўлмаслигига инсон танаси қандай жавоб беради?

Кўплаб тадқиқотларда аниқланишича, суткасига 6-7 соатдан кам ухловчиларда семириш, диабет ва юрак хасталикларига мойиллик кучайиб боради. Организмдаги чарчоқлар ортидан келиб чиққан физиологик ўзгаришлар сурункали касалликлар ривожланишига замин яратади.

Уйқудан воз кечиш метаболик (овқат ҳазм қилиш ва олинган энергиядан фойдаланиш), иммун (касалликлардан ҳимояланиш) ва юрак функциялари бузилишига олиб келади.

Бу бузилишларни батафсил ўрганиш учун Жанубий Австралия университети олимлари кўнгиллиларни жалб қилишди. Улар қатъий назорат остида бир неча кундан бир неча ҳафтагача лабораторияда кам уйқулик ёки бутунлай уйқусиз шароитда яшашди.

Моддалар алмашинуви

Уйқунинг етишмовчилиги шакар моддаси қайта ишланиб, сақланадиган ёки қувват ишлаб чиқарадиган глюкозанинг ўзлаштирилиш жараёнини қийинлаштиради. Соғлом ва навқирон ёшда, тана вазни меъёрда бўлганларда қисқа муддатли уйқунинг йўқолиши глюкозани ўзлаштиришни ёмонлаштириб, инсулинга сезувчанликни ошириб юборади. Бу жараён такрорланаверса келажакда семириш ва диабет ривожланиши хавфини келтириб чиқаради.

Кечаси бедорларда одатда очлик ҳисси кўп уйғонади ва улар «тунги нонушта»ни канда қилмайдилар. Ошқозонни «тинчлантириши» керак бўлган бу овқатлар кўпинча ёғ ва шакарга бой бўлади. Шунинг учун ҳам кимки кам ухласа, ортиқча вазндан қутулиши ҳам қийинроқ кечади. Кўпинча суткасига 8 соатдан кам ухлайдиганлар ўртасида тана массаси индекси ҳам юқори бўлади.

Иммунитет

Иммунитет организмни ташқи таъсирлардан ҳимоялайди. Кам уйқу юқумли касалликлар ва саратон хавфини оширса, соғлом уйқу бунинг акси.

Организм табиий иммун реакцияларининг ўтмаслашишига ҳатто бир оқшомги бедорлик ҳам ҳам сабаб бўлиши мумкин. Умуман ухламаслик инсулинга сезувчанликни пасайтириб юбориши, остеопороз ва юрак хасталикларни келтириб чиқариши билан хавфли.

Юрак

Охирги ўн йилликларда қон босими юқори инсонлар сони кўпайиб бормоқда. Шунга мутаносиб равишда кам ухловчилар сони ҳам. 1976 йилдан бери амалда бўлган «Тиббиёт ҳамширалари саломатлигини тадқиқ қилиш» дастури доирасида суткасига 5 соатдан кам ва 9 соатдан кўп ухловчи аёлларда юрак хасталиклари пайдо бўлиши эҳтимоли ошиши кузатилган.

Хулоса

Австралиялик тадқиқотчилар кам уйқулик асоратларини тузатиш мумкин деган умумий хулосага келишди. Организмнинг ўзи унга қачон дам олиш кераклигини эслатиб туради. Тушликдан кейин озгина мизғиб олиш, дам олиш кунлари тўйиб ухлаш организм учун кони фойда.