Хориждаги ватандошларимиз ҳақида жуда кўплаб мақолалар ёзганмиз – ва ҳар доим эътибор бериладиган жиҳат, уларнинг тажрибалари билан ўртоқлашишга чанқоқлиги. Яъни, улар ўзи туғилиб ўсган юртини ҳам ривожланган давлатлар қаторида кўришни чин юракдан исташади.

Бугунги ҳамсуҳбатимиз ўттиз икки ёшли самарқандлик Анваржон Ниязов Америкада етакчи компанияларнинг бирида фаолият олиб бормоқда. Мактабни аъло баҳоларга битирган Анваржон Нарпай туманидаги иқтисодиёт коллежига қабул қилинди. Бир йил ўтмасдан, яъни 2009 йилда J2 визаси орқали АҚШнинг Нью-Жерси штатидаги Mahwah High Schoolда таҳсил олди. 2010 йилда Ўзбекистонга қайтиб, коллежда ўқишини давом эттирди. Америкадаги бир йиллик ҳаёти унинг келажагига мустаҳкам пойдевор бўлди. Коллежни тугатгач Тошкентдаги Westmnister университетига 20 та иқтидорли талабадан бири сифатида стипендия асосида ўқишга кирди. Мен суҳбатдошимга ўқишни тугатгач, UzBAT ва «Жавлон Аудит» фирмасида орттирган тажрибалари, Самарқанд вилоятидаги «Ягона ҳисоб-китоб маркази» давлат унитар корхонаси раҳбари сифатида бухгалтерия ҳисобига марказлаштириш ва биллинг тизимини ривожлантиришга катта ҳисса қўшгани, 2022 йилда АҚШнинг Кентукки штатидаги Campbellsville университетида бизнес бошқаруви бўйича магистратура дастурига ўқишга киргани ва логистика соҳасидаги муваффақиятлари борасида саволлар бердим.

– Сиз ҳали оқ-қорани ажрата олмайдиган ёшингизда Америкага боргандингиз ва яна шу ерга қайтиб келаман, деб ўйлаганмисиз?  

– Биринчи маротаба АҚШга келганимда менда бу давлат кўплаб яхши таассуротлар уйғотган. Илк маротаба 2009 йилда АҚШга Нью Жерси штатининг Махвах шаҳарчасига келганман ва бу ерда бир академик йилни ўтказганман. Менга АҚШнинг кузи жудаям ёққан, чунки дарахтларнинг барглари нафақат сариқ рангда балки қизил, пушти, тўқ сариқ ва бошқа рангларда жилоланади. Менга бу давлатдаги ўқитиш услуби жуда маъқул келган ва келажакда, албатта, шу ерга келиб яна ўқишни режа қилгандим.

–  Ўзбекистонда ўқишни битириб UzBAT ва «Жавлон Аудит» фирмасида иш бошлагансиз ва бу тажриба кейинги фаолиятингизда қанчалик қўл келди?  
– UzBAT менинг ҳаётимда илк халқаро фирма сифатида ёрқин из қолдирган. 2017 йилда ўзим учун кўплаб тажрибалар ва янги маълумотлар олганман, чунки ишхонадаги барча менежерларим ва биз тақдимот қилишимиз керак бўлган барча кадрлар ўз соҳасини жуда яхши билган ва жудаям малакали эди. Мен улардан вазифани қандай қилиб ўз вақтида бажаришни, қандай қилиб аниқлик билан тадқиқот олиб боришни ва топган маълумотларимни қандай қилиб одамларга тушунарли қилиб етказишни ўрганганман.
«Жавлон Аудит» – мен учун аудит соҳасида янги дунё очилишига сабабчи бўлган. Мен бу ерда ўқишим давомида ўрганиб келган ҳисоб-китоб усуллари ва уларни қандай қилиб ҳаётга тадбиқ қилишни ўрганганман. Раҳбарим ва менежерим менга бир фирма учун керак бўлган барча бухгалтерия ҳисоби юритишни, уларни қандай қилиб солиқ ва бошқа ташкилотларга тақдим қилишни, шу билан бирга қандай қилиб аудит қилишни чуқур ўргатишган. Ҳозирги кунгача шу икки ишхонадан олган билимларимни ишлатиб келяпман ва менга таълим берган устозларимга, иш ўргатган менежерларимга раҳмат айтаман!

– Ўзбекистон ва Америкадаги иш жойларида одамларнинг ишга, жамоага муносабатидаги фарқлар нималарда кўринади?

– Икки давлатдаги одамларнинг ишга муносабати ўзгача ва иккаласидаям ўзига яраша маъқул томонлари шу билан биргаликда ўзгартириш керак бўлган томонлари бор. Ўзимизда иш кунлари ҳафтасига 6 кун, АҚШ да эса 5 кун. АҚШда дам олиш кунларининг икки кун бўлгани менга жудаям маъқул, чунки шу икки кун мобайнида инсон келаси ҳафтадаги иш учун етарлича энергия олади ва бу унинг ишчанлик коэффициентини оширади. АҚШда одамларнинг ўз ишига нисбатан муносабати бошқача, бу ерда одамлар иш куни тугаса қолган ишни эртанги кунга қолдириб, уйларига кетишади, ўзимизда эса иш тугатилмасдан уйга кетилмайди.

–  АҚШнинг Кентукки штатидаги Campbellsville университетида бизнес бошқаруви бўйича магистратурани ҳам тугатдингиз...

– Мен бакалаврни ўзимиздаги Westminster университетида бюджет ўқиганман ва бу университет Англиядаги Westminster университетининг филиали бўлгани учун ҳам барча фанларни Европа тизимида ўқиганман. Олдин айтиб ўтганимдек, АҚШ университетларида ўқиш ва улардаги профессорлардан америка ўқитиш тизимидаги билимларни ўрганиш ниятим бўлган. Магистратурани АҚШдаги Кентукки штатининг Campbellsville университетида ўқиш менга насиб этди. Менга бу университетда ҳар хил дунёвий билимлар беришди ва айниқса ўқитилган фанларнинг нафақат таълим бериши, балки улардаги амалий қисмининг кўплиги жудаям ёқди. Чунки ўқитилган билим агар иш давомида ишлатилмаса ёки уни қандай ишлатишни ўргатилмаса унутилиши мумкин. Бизга махсус фанлардан дарслар ўтишди ва бу менинг келажагим ва ҳозирги қилаётган ишим учун самарали пойдевор яратиб берди, дея оламан.

–  Adagium Inc. логистика компаниясида ишлашнинг мураккаб томонлари...

  – Ҳозирда бу фирмада бошқарувчи менежер сифатида ўз фаолиятимни олиб бораяпман. Ўз фаолиятим давомида ҳар хил муаммоли ва чигал вазиятларга дуч келаман, масалан: юк ташувчи ҳайдовчиларимизнинг компаниямиздаги бошқа ишчилар билан келишмай қолиши, ишлатаётган ускуналаримизнинг ишдан чиқиши, ходимларимиз орасидаги самарасиз алоқа ёки кибер хавфлар. Шундай муаммоли вазиятлар бўлиб қолганда шу соҳада етарлича тажриба олган ходимлардан маслаҳат олишни, вазиятни икки томонлама таҳлил қилишни ва ундан кейин қарор қабул қилишни ўзимга мақбул кўраман.

– «Америка орзуси», деган гапни кўп эшитамиз... Бу ерда орзулар ушалиши шунчалар осонми?

– «Америка орзуси» анъанавий тарзда ҳар қандай киши, келиб чиқишидан қатъи назар, меҳнат, қатъият билан фаровонлик ва муваффақиятга эришиши мумкинлиги ғоясининг рамзий маъносидир. Бу кўпинча моддий бойлик (уйга эга бўлиш, товар сотиб олиш) ёки мартаба кўтарилиши (иш давомида зинапоядан юқорига кўтарилиш ва яхши маош олиш) ғояси билан боғлиқ.

Замонавий муҳокамаларда бу элементлар кўпинча адолат, эркинлик ва орзуга ҳамма учун бир хил тарзда эришиш мумкинми ёки йўқми деган саволларга асосланади. Баъзилар учун «Америка орзуси» шахсий ютуқлар ва юқорига кўтарилиш, лекин кўпчилик учун у имкониятлар ва мукофотларни, хусусан, иш ва ҳаёт мувозанати нуқтаи назаридан адолатли тақсимлашни ўз ичига олади. Бугунги дунёда Америка орзуси чексиз индивидуализм ҳақида эмас, балки келиб чиқиши ёки иқтисодий ҳолатидан қатъи назар, ҳамма учун муваффақиятга эришишни таъминлашга қаратилган.

– Фарзандларингиз учун у ердаги билим даргоҳларида қандай ўзгача муҳит яратилган?

– Оилалиман ва 3 фарзандим бор. Катта қизим Америка мактабининг болалар боғчасига боради ва ундаги имкониятларнинг саноғи йўқ. Америкада болаларга жудаям эрта, яъни 3-4 ёшидаёқ ҳарф ва саноқ ўргатилади ва болалар 6 ёшида мактабнинг 1-синфига ўқишга қабул қилинади. Америка Қўшма Штатлари ва Ўзбекистондаги болалар боғчаси маданий, таълим ва ижтимоий устуворликларни акс эттирувчи бир неча жиҳатдан фарқланади. Қўшма Штатларда болалар боғчаси кўпинча расмий таълимнинг биринчи қадами сифатида қаралади, асосий академик кўникмаларни ривожлантиришга, ижтимоийлашувга ва ўйинга асосланган, болага йўналтирилган муҳитда ҳиссий ўсишга қаратилган. Ўқув дастурида одатда ижодкорлик, саводхонлик ва ҳисоб-китобларга урғу берилади, бунда мустақиллик ва танқидий фикрлашни ривожлантиришга қаратилган тадбирлар мавжуд. Бундан фарқли ўлароқ, Ўзбекистондаги болалар боғчалари эрта ёшдаги ривожланишга эътибор қаратиш билан бирга, кўпинча тизимли ёндашувга эга бўлиб, тартиб-интизомга, ҳокимиятни ҳурмат қилишга ва расмий мактаб таълимига тайёргарликка кўпроқ эътибор беради. Шунингдек, ўзбек боғчаларида анъанавий маданий қадриятларнинг таъсири кучайган, айрим ҳудудларда эса эслаб ўрганиш ва ёдлашга кўпроқ эътибор қаратилади. Ушбу фарқларга қарамай, иккала тизим ҳам эрта болалик таълимига ўзига хос маданий ёндашувларни акс эттирса-да, келажакдаги таълим муваффақияти учун пойдевор қўйишни мақсад қилган.

–  Соҳангиз мисолида у ерда сизни ҳайратлантирадиган жиҳатлар. Ўзбекистонда жорий қилиниши мумкин бўлган тажрибалар...

– АҚШдаги юк ташиш компаниясида операцион менежер сифатида ишим менга логистика, самарадорлик ва транспорт соҳасидаги инновациялар ҳақида қимматли тушунчалар берди. Ўзбекистон фойда кўриши мумкин бўлган асосий йўналишлардан бири самарадорликни ошириш ва харажатларни камайтириш учун АҚШда кенг қўлланиладиган GPS кузатуви, маршрутни оптималлаштириш дастури ва маълумотлар таҳлили каби илғор логистика технологияларини жорий этишдир. Бундан ташқари, Америка компанияларида кенг тарқалган узлуксиз такомиллаштириш ва ходимларнинг имкониятларини кенгайтириш маданиятини юксалтириш Ўзбекистон юк ташиш ва логистика секторларида унумдорлик ва инновацияларни оширишга ёрдам бериши мумкин. Ўзбекистондаги ватандошларимни ҳайратга солиши мумкин бўлган жиҳатларга келсак, АҚШ юк ташиш саноатида автоматлаштириш ва рақамлаштириш даражаси эътиборга молик – инвентарларни бошқаришдан тортиб, етказиб беришни кузатишгача бўлган барча нарса узлуксиз рақамли тизимларга интеграциялашган. Бу кўп жараёнлар қўлда ёки қоғозда қолган Ўзбекистонда ҳали кенг тарқалмаган нарса. Ўйлайманки, бу тажрибалар билан ўртоқлашиш ва Ўзбекистоннинг транспорт ва логистика саноатида рақамли трансформацияга ўтишни рағбатлантириш самарадорлик ва иқтисодий ўсишга сезиларли таъсир кўрсатиши мумкин. Бундан ташқари, ғарбий етакчилик ва бошқарув усулларини, масалан, тежамкор бошқарув ёки тезкор амалиётларни мослаштириш ташкилот самарадорлигини оширишга ва янада динамик ишчи кучи ривожлантиришга ёрдам бериши мумкин. Ҳозирча Ўзбекистонга қайтиш бўйича аниқ режалар тузмаган бўлсам-да, мен бу ерда ўрганган замонавий бошқарув амалиётлари, технологик ютуқлар ва операцион инновацияларни жорий этиш орқали унинг ривожланишига ҳисса қўшишга умид қиламан.

– Мазмунли суҳбат ва вақт ажратганингиз учун ташаккур.

                                                                     Барно Султонова суҳбатлашди