Туман шифохонасига оғир касал келтирилди. Ўн уч-ўн тўрт ёшлар чамасидаги ўсмир қорнини чангаллаб, тинимсиз инграрди. Уни дарҳол жарроҳлик бўлимига ётқизишди.

Бола деган у-буга тегмаса, идиш синдирмаса, бола бўладими! Улар шкаф тепасига чиқиб полга сакрашганда жавондаги идиш-товоқлар жаранг-журунг килиб кетади. Остонага ташлаб қўйилган ҳўл латтага оёқ суртмай уйга киришади. Кечгача кўчанинг ярим тупроғи уйга киради.

Жиянимнинг ишхонасига юқори идорадан бошлиқлар келишган экан. Хизмат машинаси бузилиб қолгани учун менинг автоуловимда улар ётган меҳмонхонага бордик.

Авваллари бошлиқнинг бирор шахсий иш чиқса, уйига мени юборарди. Айниқса, дам олиш кунларида ҳақиқий байрам бўларди.

Вилоят бошқармасига вазирликдан сим қоқишди. Жойида амалий ёрдам кўрсатиш учун мутахассис юборишаётган экан.

Ҳеч кимга зиён етказмайдиган бу одатимни иш фаолиятимни катта бир муассасанинг кичик ходими бўлиб янги бошлаган пайтлари пайқаганман.

Умуман, ҳаммада нимадир етишмас экан. Ижодкорга илҳом, хонандага овоз, тадбиркорга вақт, дангасага дам, ўқитувчиларга илгариги ўқувчилар ва ҳоказо.

Айтилган ҳар гапга фаришталар омин дейиши тўғри экан. Исботи мана: шаҳар ободонлаштириш бошқармасининг катта мутахассиси Чангиев туман ободонлаштириш бўлимининг бошлиғи этиб тайинланди.

Ҳаётда бенуқсон киши топилмаса керак. Ҳар қандай одамнинг ҳеч бўлмаса битта камчилиги бўлиши турган гап. Шундай экан, бировларнинг камчилигидан қайғурмаслик керак.

Бир кунда ўзгариб қолмадим, менимча... лекин одамларнинг бошқача бўлиб қолганига ишонгим келмайди. Биринчи кундан ҳайрон қолдиргани – атрофдагиларнинг менга бўлган муносабати тубдан ўзгарган эди.

Ҳисобхонада ўн иккита хотин-қиз эртадан кечгача асосан лақиллаб ўтиришади. Уларга бир йилда миллион сўмдан зиёд маош тўланаркан.

Ҳукмингизга ҳавола этилажак бу воқеа ҳозир учрамайди. Энди замон ўзгача.

У 1915 йили туғилди. Уйида йиғлагани қўйишмади. Онаси қўлини бигиз қилиб дўқ урди:

Ҳай, буниси ҳам маъқул, деяйлик. Демак, маданиятли қиз экан-да, хўп. Бундоқ ўйлаб қарасангиз, маданиятли дегани кўп ғалати нарса ўзи.

Ҳаммаси оддийгина гаровдан бошланди. Бир корхонада ишлайдиган дўстим Пешинбой билан тўтиқуш ҳақидаги мультфильмни кўриб, аввалига бошқаларнинг гапини айнан такрорлайдиган тўтиқушнинг устидан мазза қилиб кулдик.

Биз олий ҳунар мактабида ўқиймиз. Ичимизда энг ёши йигирма учга чиққан. Мактабимизга янги директор тайинланганига икки ой бўлди.

Мен машҳур руҳшуносга шогирдман. Устозим беморларни даволаса, каминанинг вазифам – уларга хизмат кўрсатиш.

– Тўппа-тўғри, – дея қўллаб гапирди даврадагиларнинг энг ёши, – жуда жиддий ўйлаб кўриш керак. Акс ҳолда бошмизга бало бўлади.

Фан ҳақида заррача тушунчангиз йўқлиги маълум бўлиб турибди. Ҳозир тушунтириб бераман. Айтайлик, бирорта асар китобхонга маъқул келиб, қўлма-қўл бўлиб кетадиган бўлса, бунақа асарнинг қиммати йўқолади, деяверинг.

Ҳамма айб ўзимда...

Бугун эрталаб йўлга чиқиб эдик. Пойтахтга эсон-омон келдик, Худоға шукр. Кейин яна бир аптавузга миндик. Улимди йўқлаб келиб эдик-да! Аптавузда кўзим илиниб қопти. Кўзимни очсам, ёнимда ўтирган капирим йўқ. Шопирдан сўрасам, «билмайман», дейди.

Кўчада, ён-веримда кўринган жуфтликлар борки, кўзимга бахтли кўринади, ўксинаман. Турмушимизнинг дастлабки йилларида биз ҳам Лайли-Мажнун эдик, еттинчи йилига келиб, бир-биримиздан зерикдикми, тирикчилик ташвишлари сабабми, сўзимиз сўзимизга, қилиғимиз қилиғимизга тўғри келмай қолди.

Эшмат 45 ёшда. Тўртта фарзанди ва битта хотини бор. Улар қишлоқда яшашади. Хориж киноларига ишқибоз акамиз анчадан бери бир нарсани амалга оширишни ўйлайди-ю, ҳеч журъати етмайди.

Ишхонамизга янги келган ходимани кўрдиму жойимда таққа қотдим. Қани энди бир қадам ҳам силжий олсам! Шунақанги чиройлики, оғзимнинг сувини зўрға ушлаб қолдим. Нафақат мен, балки ҳар қандай эркак ҳам уни кўрганида анграйиб қолиши муқаррар, агар ростдан ҳам эркак бўлса!

Директоримиз «Барча синф раҳбарлар телеграм гуруҳи очсин. «РайОНО» методисти, директор, «завуч», психолог, ёшлар етакчиси, фан ўқитувчилари, ота-оналар ва ўқувчилар аъзо бўлиши керак. Онлайн дарслар, ўқувчилар билан савол-жавоблар мунтазам ўтказилиши шарт!» – деб буйруқ берди.

—  Вой, дадажониси, сизга нима қилди? Қайси оғзидан қони келгур сизни бу кўйга солди! Ҳа, сизни урганнинг қўллари акашак бўлсин-а! Шунақаям урадими, дабдалангизни чиқарибди-ку! Энди нима қиламан, «Тез ёрдам» чақирайми? Ҳозир...

Ўзим уч марта шундай мавридда қатнашдим. Биринчисида, сал тажрибасизроқ эдим, хотинимга тикув машинаси олиб қайтдим. Иккинчи, учинчиларида анча пишиб қолдим. Бирида сигир олиш учун кредит олган бўлсам, биттасида омадим чопиб, жиянимга уй ҳам ундириб келдим.

Тўйдан бир-икки ойлар ўтгач, ўша Шермат бува башорат қилган воқеа рўй берди. Ҳамманинг оғзида Ҳайдарқулнинг келини – Санам. У осмонга чўпчиб тепган эмиш, ҳам қўли, ҳам оёғи чаққон экан, бир зарб билан ерга қулатибди деган гаплар болалаб кетди.

– Қўйсангиз-чи! Тураверсин. Кейинги ойлар учун қайд этиб қўйинг! – Аммо сиз бешикдаги невараларингизнинг келажаги учун ҳам тўлаб бўлгансиз. Тўғри, ҳозир ҳамма шундай қиляпти. Аммо бизни ҳам тўғри тушунинг, азбаройи пул кўплигидан ишхонамизда қадам босишга жой йўқ, банклар қабул қилмаяпти. Эшитган бўлсангиз, ортиқча нақд пул туфайли иккита банк пақ этиб ёрилиб кетди.

Шу-шу, Қалампирбек жўшиб кетди. Талабаларга стипендия вақтида тарқатилмаслиги, талабалар тураржойидаги энсани қотирадиган одатлар, қўйингки, бир профессорнинг фақат ўзини мақтайвериши ҳам қоғозга тушди.